Sinüzit

Sinüzit Nedir?

Sinüzit, burun çevresindeki sinüslerin mukozasının iltihabıdır. Burun çevresindeki sinüsler (paranazal sinüsler), burun boşluğu ile devamlılık gösteren bir tabaka (mukoza) ile döşelidir. Burun içerisinden başlayarak bu mukozanın iltihaplanmasına rinit adı verilir. Eğer iltihap, burun içinden sinüs içerisine uzanmış ise bu duruma rinosinüzit ya da kısaca sinüzit adı verilir.

Paranazal Sinüslerin Anatomisi

Paranazal sinüslerin anatomisinin bilinmesi sinüzitin oluşumu, olası komplikasyonları ve cerrahi tedavisinin anlaşılması için büyük önem taşır. Burun en önde vestibül (burun delikleri) adı verilen iki açıklık ile yüze açılır. Burun içerisinde önden arkaya doğru gidilirken dış burun duvarında en altta alt konkalar (alt burun etleri) görülür. Gözyaşı kanalı (nazolakrimal kanal) dış duvardan alt konkanın altında yer alan boşluğa açılır. Alt konkanın üzerinde, yine burun dış duvarında, kafa  tabanına tutunan orta konka (orta burun eti) bulunur.

Orta konkanın iç kısmında ve yukarıda burun çevresi sinüslerden birisi olan etmoid sinüslerin en öndeki hücresi olan etmoid bulla yerleşir. Bullanın ön ve altına ön grup sinüsler olarak adlandırılan ön etmoid, maksiller ve frontal sinüsler boşalır.

Orta konkanın üst ve dış seviyesinde bazı bireylerde bir bazı bireylerde ise iki adet daha konka bulunur. Sfenoid sinüs ve arka etmoid sinüs olarak adlandırılan arka grup sinüs hücreleri orta konka üzerinde yer alan boşluğa açılırlar.

Paranazal Sinüslerin Fonksiyonu Nedir? Sinüsler Ne İşe Yarar?

Paranazal sinüslerin fonksiyonları ses için rezonans yaratmak, beyni travmadan korumak, solunan havayı nemlendirmek ve yüz iskeletinin ağırlığını hafifletmek olarak sayılabilir.

Sinüs İltihabı Neden Olur?

Orta konkanın alt ve dışında yer alan boşluk yukarıda bahsettiğim ön grup sinüslerin boşalma ağızlarının yer aldığı osteomeatal kompleks adı verilen bir alandır. Bu bölge çok dar olduğundan burunda kemik eğriliği (septum deviasyonu), burun etlerinin büyümesi (konka hipertrofisi), enfeksiyonlar, alerjiler gibi değişik nedenlerle tıkanmaya yatkın bir alandır. Bu tıkanıklık sinüs içerisinde salgıların ve enfeksiyöz materyalin birikmesine yani sinüzite yol açar.

Osteomeatal ünitede iltihabi bir hastalık gelişirse, sinüslerde de enfeksiyon oluşur. Tipik olarak mukoza iltihabı sinüs ağızlarının tıkanmasına neden olur. Böyle bir durumda sinüs içerisinden buruna doğru olan mukozal temizleme (mukosiliyer klirens) sistemi bozulur ve mikroorganizmaların üremesi için ideal bir ortam ortaya çıkar. Ayrıca bazı hastalarda uzun süreli (kronik) sinüzitle birlikte mukozada polip adı verilen ödemli, hastalıklı alanlar da ortaya çıkar (nazal polip, nazal polipozis).

Sinüzit Nasıl Oluşur?

Paranazal sinüslerin anatomisi, sinüslerin pasif yani yerçekimine bağlı temizlenmesine uygun değildir. Bu nedenle, sinüsleri ve burnu kaplayan mukozadaki siliyaların temizleme fonksiyonunu iyi yapması gerekir. Mukusun sinüslerden burun boşluğuna düzenli hareketi olmaz ise, salgı birikimi ve takiben enfeksiyon gelişimi kaçınılmazdır. Bu duruma örnek olarak siliyer hareketlerin bozuk olduğu Kartegener sendromu gösterilebilir. Sinüs mukozasındaki silyaların hareketi ile mukus sinüsün ostiumuna (ağzına) doğru taşınır.

Akut sinüs iltihabı, burun mukozasının ödemi ve dolayısıyla gelişen sinüs ostiumu tıkanıklığı nedeniyle başlar. Akut sinüzite en sık neden olan mikroorganizmalar Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae ve Moraexella catarrhalis’tir.

Kronik sinüs iltihabı sinonazal mukozanın uzun süren iltihabı nedeniyle gelişir ve sıklıkla akut sinüzite sebep olan bakterilerden başka bakteriler de etkendir. Koagulaz negatif Stafilokoklar, Staphylococcus aureus ve Streptococcus viridans bunlar arasında başta sayılabilenlerdir.

Mantarlar vücudun başka yerlerinde olduğu gibi, burun çevresi sinüslerde de hastalık yapabilir, mantarlar tarafından oluşturulan sinüzite fungal sinüzit adı verilir. Bazı mantar grupları örneğin mukor mantarları hızlı ilerleyen ve yıkıcı seyreden (invazif) kronik sinüzite yol açabilir. İnvazif fungal sinüzit özellikle diabetik ya da bağışıklık sistemi güçsüzlüğü olan hastalarda görülür ve hızlı ilerleyebilir.

Akut Sinüzit

Akut yani kısa süreli sinüs iltihabı, paranazal sinüslerin 4 haftadan kısa süren enfeksiyonudur. Sıklıkla bir üst solunum yolu enfeksiyonunun ikinci haftasında burun tıkanıklığı, geniz akıntısı, boğazda bir şey varmış hissi, boğazda takılma, boğaz temizleme ihtiyacı, boğaz ağrısı, burun çevresi, yüz ve gözlerde ağrı, gırtlak ve alt solunum yolu belirtilerinin artması hastalığın habercisidir. Burun ve sinüslerde ödem ve tıkanıklık, yüz ağrısı, baş ağrısı ve iltihaplı akıntı belirtilerden en çok görülenleridir. Koku almada bozukluk, ağız kokusu, diş ağrısı ve öksürük de görülebilir.

Kronik Sinüzit

Kronik sinüs iltihabı, burun ve sinüs sorunlarının 3 aydan daha fazla sürdüğü bir enfeksiyon olarak tanımlanabilir. Kazanılmış ya da doğuştan olan bir anatomik anomali nedeniyle gelişebilir. Kronik enfeksiyon sinüslerin mukoza ve kemik duvarlarında değişikliklere neden olarak, uzamış bir hastalık sürecine yol açar.

Sinüzit Belirtileri Nelerdir?

En sık görülen belirtiler yüz ağrısı ve yüzde basınç hissi, burun tıkanıklığı, iltihaplı burun akıntısı veya iltihaplı geniz akıntısı, koku alma bozukluğu, ateş, baş ağrısı, ağız kokusu, yorgunluk – halsizlik, diş ağrısı, öksürük, kulak ağrısı – kulakta basınç – kulakta dolgunluk olarak sıralanabilir.

Sinüzit Tedavisi

Sinüzit medikal olarak yani ağızdan ve burun içerisinden uygun doz ve sürede kullanılan ilaçlarla mükemmele yakın tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bazı özel durumlarda cerrahi tedavi gerekebilir. Burun içerisinde kıkırdak ve kemik eğriliği (septum deviasyonu), burun eti büyümesi (konka hipertrofisi), orta konkanın hava ile dolu olarak burun içerisi boşluğu tıkaması (konka bullosa) gibi anatomik anormalliklerin olduğu durumlarda cerrahi tedavi uygulanır. Sinüzitin uzun süreli ilaç kullanılmasına rağmen tedavi edilemediği kronik sinüzit ve nazal polipozis gibi durumlarda da endoskopik sinüs cerrahisi adı verilen cerrahi tedavi yapılır.

Sinüzitte Ayırıcı Tanı

Sinüzit belirtilerinin bazıları başka hastalıklarda da görülebilir. Sadece sinüzit için özgün olan bir belirti yoktur. Benzer şikâyetlere yol açabilecek rahatsızlıklar arasında nezle, çene eklemi (temporomandibular eklem) rahatsızlıkları, migren başta olmak üzere farklı baş ağrısı nedenleri, diş ağrısı, trigeminal ağrı, burun ve burun çevresi sinüs tümörleri ile ağız içerisi ve yutağın iltihapları (gingivit, stomatit, farenjit) sayılabilir.

Sinüs Enfeksiyonlarının Komplikasyonları Nelerdir?

Paranazal sinüslerin beyin ve göz ile ilişkisi çok önemlidir. Göz yuvarının iç ve alt duvarı sinüs duvarları ile birebir komşudur. Frontal, sfeonid ve etmoid sinüslerin üst ve arka duvarları kafa tabanı ile yani beyni koruyan kemik duvar ile komşudur. Uzun süren ve agrefis seyreden sinüzitlerde göz ve beyin ile ilişkili sorunlar da ortaya çıkabilir.

Göz ile ilişkili komplikasyonlar olarak göz kapağı ödemi, orbital selülit, subperiostal abse, orbital abse ve kavernöz sinüs trombozu sayılabilir. Beyinle ilişkili komplikasyonlar arasında ise en sık memenjit ve epidural abse görülür.

Sinüs Hastalıkları Tanısında Görüntüleme Yöntemleri

Sinüs enfeksiyon ve inflamasyonlarının tanısı kulak burun boğaz uzmanı tarafından yapılan muayene sırasında koyulabilir. İhtiyaç halinde günümüzde çok nadiren ihtiyaç duyulan sinüs grafisi (Water’s grafi), sık tekrar ya da devamlılık arz eden ve ameliyat planlanan hastalarda koronal kesitli paranazal sinüs bilgisayarlı tomografisi, özellikle burun ve paranazal sinüs tümörleri ile ayırıcı tanı yapmak gerekliliğinde sinüs manyetik rezonans görüntülemesi tetkiklerine ihtiyaç duyulabilir.