Rinit
Rinit
Rinit nedir?
Rinit, burun içerisini kaplayan mukozanın iltihaplanması ve şişmesidir. Rinitin en sık nedeni üst solunum yolu mukozasını etkileyen soğuk algınlıkları ve alerjilerdir.
Rinit belirtileri nelerdir?
En sık belirtileri burun akıntısı, burunda tıkanıklık, kaşıntı ve hapşuruktur. Burun tıkanıklığının en sık görülen iki nedeninden birisi rinittir. Diğeri ise hava yolundaki şekil bozukluklarına bağlı (kıkırdak ve kemik yapıların eğriliği: septum deviasyonu, burun etlerinin olması gerekenden büyük olması gibi) hava yolundaki direnç artışıdır.
Rinit tanısı nasıl koyulur?
Yukarıdaki belirtilere sahip bireylerde yapılan muayenede mukoza ödemi, artmış salgılar ve mukoza hiperplazisinin görülmesi ile koyulur.
Rinit nasıl sınıflandırılır?
Rinit, kendisini oluşturan nedene göre ya da şikâyetlerin süresine göre sınıflandırılabilir. Nedene göre alerjik rinit (saman nezlesi) ve alerjik olmayan (vazomotor) rinit olarak basitçe ikiye ayrılabilir. Şikâyetlerin süresine göre ise akut (kısa süreli) ve kronik (uzun süreli) rinit olarak isimlendirilebilir. Akut rinit genellikle virüsler tarafından oluşturulmakla birlikte, bakteriler, alerjiler, irritanlar ve diğer nedenlerden de ortaya çıkabilir. Kronik rinit ise sıklıkla kronik sinüzit (kronik rinosinüzit) ile birlikte görülür.
Tüm üst solunum yolu iltihaplanmaları öncelikle rinit ile başlar. Örneğin, sinüzit var ise, buna mutlaka rinit eşilk eder, ya da larenjit oluşmadan önce hava yolunun ilk aşaması olan burun mutlaka ilgili etkenlerden etkilenir.
Rinit nedenleri nelerdir?
Rinit nedenlerini özgün nedenler ve özgün olmayan nedenler olarak ikiye ayırabiliriz:
Özgün rinit nedenleri
Virüsler veya bakteriler ile nedeniyle oluşan rinitler
Nazal septum şekil bozuklukları
Nazal valv yetmezliği
Konka hipertrofisi (Burun eti büyümesi)
Tıkayıcı düzeyde büyük bademcik (tonsil) ve geniz eti (adenoid)
Koanal atrezi ve nazofarinks stenozu
Burun girişi çevresindeki kıkırdaklarda çökme
İyi huylu ve kötü huylu burun ve sinüs tümörleri
Nazal polip
Yabancı cisim
Tüberküloz
Lupus vulgaris
Sifiliz
Lepra
Rhinosporidozis
Mukormikozis
Blastomikozis
Rhinosklerom
Wegener granülomatozu
Polimorfik retiküloz
Difteri
Aspergilloz
Leişmanya
Özgün olmayan rinit nedenleri
Yatar durumda olmak
Alerjik rinit
Yansıyan baş ağrısı
Nazal siklus (Burun döngüsü)
Vazomotor rinit (Alerjik olmayan rinit)
Çevresel faktörler: soğuk, kuru hava, irritan faktörler
ASA triadı: nazal polip, aspirin alerjisi, astım birlikteliği
Endokrin faktörler
Kistik fibrozis
Sarkoidoz
Atrofik rinit (ozena)
Amiloidoz
Çevresel faktörler rinit üzerine etkili midir?
Şehirde yaşayan insanlar, günlerinin çok büyük bir bölümünü ev, araba, iş yeri gibi kapalı ortamlarda geçirmektedir. Şehir havasında karşılaşılan çevresel faktörler arasında en önemlileri arasında sülfür dioksit, sigara dumanı ve formaldehit sayılabilir.
Sülfür dioksit, burun içi direnci arttırır ve burun mukozası içerisindeki mukosilier taşınma zamanını arttırır. Bu durum, mukozal yüzeylerin verimli temizlenebilirliğini azaltarak solunan maddelerin burunda kalma sürelerini arttırır ve çevresel etkenli rinit tablosuna neden olur. Sülfür dioksit ayrıca diğer çevresel kirleticilerle birleşerek SO3, H2SO3 ve H2SO4 gibi başka mukozal irritanlar da ortaya çıkabilir. Çevresel faktörler alerjiye de yol açarak ilgili belirtilere yol açabilir.
Yapılan bazı çalışmalar, soğuğa hassas kişilerde -3 ile -10 derecede kuru soğuk hava ile uyarılma sonucunda burundaki mast hücreleri yada bazofillerden kaynaklanan iltihabi hücre salınımı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu salınım sonucunda rinit belirtilerinin yanı sıra, akciğerlerde bronşiollerde spazm ortaya çıkabilir. Ilık ve nemli hava ise burun mukozasının daha uygun çalıştığı koşullardır.
Sigara içilen ortamlarda içicinin solunum yolundan ortama verilen duman dışında, yanmakta olan sigaranın tüten ucundan da duman yayılır. Her iki duman da sigara kullanmayan bireyler tarafından burundan pasif olarak hava yolu içerisine alınır. Burunun tahrişi 0,1 ppm’den itibaren (particles per million / milyonda bir parçacık) başlamaktadır. Uzun süre sigara kullanan kişilerde, sigara içmeyenlere oranla mukosilier taşınma zamanının belirgin olarak uzamış olduğu bilinmektedir. Bunun birden fazla nedeni mevcuttur. Burun mukozasında silier hücrelerde azalma, burun içi mukus örtüsünün kalınlığının azalması ve burun içindeki salgıların viskoelastik özelliklerindeki olumsuz değişimler bunlardan bazılarıdır.
Çevresel formaldehitin değişik hayvan çalışmalarında sadece rinit yapıcı değil, burun içi kanserlere dahi neden olabildiği gösterilmiştir.
Krom, arsenik, bakır, çinko, nitrik asit dumanı benzeri endüstüryel maddelerin de siliyer aktiviteyi bozdukları bilinmektedir. Odun tozunun da uzun dönemde rinit ve kanser oluşturucu etki gösterebildiği bildirilmektedir.
Rinit nasıl tedavi edilir?
Riniti oluşturan nedene göre bir tedavi planı oluşturulur. Tedavide dekonjestanlı, steroidli, antihistaminik içeren burun spreyleri; antiiflamatuvar, dekonjestan, antibiyotik içeren ağızdan ya da damar içi / kas içi ilaçlar; alerji duyarlılığını azaltıcı iğneler ve cerrahi tedaviler seçenekler arasındadır.
